Stanisław Dumin, Sławomir
Górzyński, Spis szlachty wylegitymowanej w guberniach grodzieńskiej,
mińskiej, mohylewskiej, smoleńskiej i witebskiej. Warszawa 1992
Podstawą wydania
Spisu szlachty wylegitymowanej w guberniach grodzieńskiej, mińskiej,
mohylewskiej, smoleńskiej i witebskiej są wydane drukiem „Spisy szlachty”
poszczególnych gubernii, opublikowane w języku
rosyjskim, na przełomie XIX i XX wieku tj. Ałfawitnyj
spisok dworanskich rodow Grodninskoj gubernii wniesionnych w dworianskuju rodosłownuju knigu, Grodno 1900, s.17 Ałfawitnyj
spisok dworanskich rodow Minskoi gubernii, wniesionnych
w dworianskuju rodosłownuju
po 1-e julia 1903 goda, Minsk 1903 s.162 Ałfawitnyj spisok dworanskich rodow wniesionnych w rodosłownyje dworianskie knigi, Mogilewskoj gubernii.Sostawlien w 1909 godu,
Mohylew 1909, s.23 Ałfawitnyj spisok
dworanskich rodow wniesionnych w rodosłownyje dworianskie knigi, Smolenskoj gubernii.sostawlien w 1897 godu, Smolensk 1909 Ałfawitnyj spisok dworanskich rodow wniesionnych w rodosłownyje dworianskie knigi, Witebskoj gubernii po 1900 god,. Witebsk 1900, s 84
Wszystkie spisy zawierają
uszeregowane w odpowiednich rubrykach informacje o nazwisku rodziny wylegitymowanej ,podają numer księgi, do której dana
rodzina została wpisana oraz numer w obrębie drukowanego spisu
Rubryki
Rubryka 1- Numer porządkowy nadany przez Piotra Wołąsewicza
Rubryka 2- Podaje numer w danej księdze
Rubryka 3- Nazwisko
Rubryka 4- Rubryka zawiera informacje do której księgi
wpisano rodzinę, przy pozycji 6 Wołyńcewicz wydawca
rosyjski nie wiedział do której części księgi rodzina została zaliczona (24
wypadki rodzin w guberni grodzieńskiej )
Rubryka 5 – na której stronie Spisoku
znajduje się informacja
Rubryka 6 – dotyczy guberni smoleńskiej i w kilku
przypadkach guberni mińskiej, informuje gdzie rodzina przeprowadziła
poprzedni wywód .
Rubryka 7 - dotyczy guberni smoleńskiej, informowała
gdzie rodzina posiadała majątek, który powiat.
Rubryka 8 – nazwa guberni, w której został
przeprowadzony wpis do księgi genealogicznej.
Rubryka 9 – informacja o dacie legitymacji i
przeprowadzonego wpisu do ksiąg, ewentualnie decyzja Heroldii w Petersburgu
lub postanowienia carskiego.
W 1785 Hramota /
Ustawa Katarzyny II wprowadziła w nakaz rozpatrywania dowodów szlacheckich i
prowadzenie gubernialnych ksiąg genealogicznych szlachty, księga gubernialnej
podzielona była na sześć części.
Część I
Do części pierwszej mieli być zapisani ci ,których dowody szlachectwa nie sięgały dalej niż 100
lat wstecz od daty wydania Hramoty Katarzyny II oraz ci którzy uzyskali
szlachectwo z osobistego nadania panującego.
Część II
Tytuł szlachecki zdobyli uzyskując rangę oficerską w wojsku .
Część III
uzyskanie szlachectwa dziedzicznego przez
rangę cywilną lub przez odznaczeniem jej orderem
Część IV
szlachta wywodząca się z zagranicy
Część V
dla rodzin utytułowanych
Część VI
szlachta starożytna, składająca dowody
szlachectwa sprzed 1685
Zjawiskiem nagminnym w guberniach mińskiej i wileńskiej
był podział na dwa razriady według
sytuacji majątkowej, klasa 1 posiadających poddanych klasa 2 nie posiadających. W Heroldii petersburskiej klasa 1
została odczytana przez urzędników jako część księgi genealogicznej, choć
rodzina miała być zapisana np. do części VI
Ziemie obecnej
Białorusi zostały włączone do Cesarstwa Rosyjskiego w 1772 po pierwszym
rozbiorze Polski. Już 14 lipca 1773 władze rosyjskie wezwały do złożenia materiałów
genealogicznych i odpowiednich dokumentów udowadniających szlachectwo.
W Rosji ostateczny stan szlachecki kształtuje się od
czasów panowania Piotra I. Do szlachty zaliczono osoby wywodzące się ze
starych rodzin, a więc posiadaczy majątków ziemskich z poddanymi. Część
szlachty rosyjskiej nie posiadającej poddanych
pozbawiono przywilejów i zaliczono do kategorii jednodworców
poddanej ciężarom podatkowym i innym
Od czasu ogłoszenia „tabeli o rangach” ustawy
określającej starszeństwo rang wojskowych, cywilnych i dworskich, szlachectwo
dziedziczne zdobywać miał każdy oficer od chorążego poczynając oraz każdy
urzędnik po uzyskaniu asessora kolleżeńskiego
Tabela ustalała rangi od 14 do 1 gdzie pierwsza była najwyższego stopnia tzw.
klasą
W połowie XIX wieku podwyższono poprzeczkę dla uzyskania
szlachectwa urzędnicy musieli uzyskać stopień radcy stanu IV klasa, ustalono że niżsi oficerowie i urzędnicy od klasy VIII
uzyskują szlachectwo osobiste nie dziedziczne, szlachectwo dziedziczne
uzyskiwali tylko wyżsi oficerowie od pułkownika poczynając
W 1785
Katarzyna II stworzył możliwość uzyskania szlachectwa dziedzicznego, przez
nadanie któregokolwiek orderu rosyjskiego, po wprowadzeniu w Cesarstwie
orderów polskich Orła Białego i św. Stanisława również W XIX wieku również wprowadzono
ograniczenia. Odtąd szlachectwo uzyskiwali kawalerowie orderu I stopnia.
Wyjątek stanowiły ordery św. Jerzego najbardziej cenione odznaczenie wojskowe
i św. Włodzimierza.
str.
115
|